Page 121 - เบญจมาศ คุชนี โรคเบาหวานและคุณประโยชน์ของผักพื้นบ้านไทย 2565

ื ก พื น บ้ าน ไท ย ใ น ผู ป่ ว ย โ ร ค เ บ าห ว าน | 109
108 | เ บ ญจมา ศ ค ช นี โ รคเบาหวานและคุณประโยชน์ของผักพ้นบ้านไทยในผ้ป่วยโ รคเบาหวาน | 109
ู
ุ
้
์
้
โ ร ค เ บ าห ว าน แล ะ คุ ณ ป ร ะ โ ย ช น ข อ ง ผั

มะรขี้นกเป็นผักพื้นบ้านที่ใช้กันมานานตั้งแต่สมัยโบราณ ในแถบเอเชีย อาฟริกา
4.3.3 มะระขี้นก และละตินอเมริกา ทางอายุรเวทใช้ผลของมะระขี้นกในการรักษาโรคเบาหวาน โรคตับ ข้อ

อักเสบ หรือ โรคเก๊าต์ พบได้ทั่วไปทุกภาคในประเทศไทย ลูกเล็กรูปร่างคล้ายกระสวย ผิว
เปลือกขรุขระและมีปุ่มยื่นออกมา ผลออนมีสีเขียว เมื่อแก่จะมีสีเหลืองอมแดง สารส้าคัญ
่
่
ึ
หลักของผลมะระขี้นกที่มีฤทธิ์ทางชีวภาพ ได้แก่ charantin ซงเป็น steroidal saponins
โดยเป็นสารผสมระหว่าง β-sitosteryl glucoside และ 5,22 Stigmasteryl glucoside
ในอัตราส่วน 1:1 ซึ่งสูตรโครงสร้างทางเคมีคล้ายกับอินซูลิน ส่วนสารที่ท้าให้มะระขี้นกมีรส
ื
ขม คอ momordicosides, momordicins, karaviloside K1 และ charantoside กลไก
่
การออกฤทธิ์ของมะระขี้นกในการต้านเบาหวาน ได้แก่ เพิ่มการหลั่งอินซูลินจากตับออน
เพิ่มความไวต่ออินซูลิน ลดการผลิตน้้าตาลจากเซลล์ตับ ยับยั้งการดูดซึมกลูโคสจาก
ทางเดินอาหาร เป็นต้น (44-46)

ชื่อวทยาศาสตร์: Momordica charantia L. (44)
ิ
การศึกษาด้านเภสัชจลนศาสตร์
ชื่อวงศ์: Cucurbitaceae
ข้อมูลจากการศึกษาของผลสดมะระขี้นกใน Wistar rats โดยป้อนทางปากขนาด
ชื่อสามัญ: Bitter gourd, Bitter cucumber, Bitter melon, Balsam 5 มก./กก. ส่วนการฉีดให้ทางหลอดเลือดด้าขนาด 1.5 มก./กก. สารสกัดมะระขี้นกถูกดูด
apple, Balsam pear, Leprosy gourd ซึมผ่านทางเดินอาหารได้ไม่ดี มีค่าชีวประสิทธิผล 10.74% เมื่อตรวจเลือดพบ charantin

ชื่อท้องถิ่น: ผักไห่ ผักไส่ ผักเหย ผักไห ผักไซ มะไห่ มะนอย มะระเล็ก มะห่วย ซึ่งเป็นสารส้าคัญในการลดระดับน้้าตาลในเลือดใน 24 ชั่วโมง ค่าครึ่งชีวิต 8.21 ชั่วโมง
มะร้อยรู สุพะซู ผักสะไล อาการข้างเคียงที่พบบอย
(26)
่

สารส าคัญ: alkaloids, charantin, -momorcharin, -momorcharin, ได้แก ปวดท้อง อุจจาระร่วง อาเจียนเป็นเลือด (hematemesis) เลือดออกใน
่
momordicine, saponin, serotonin
กระเพาะอาหาร ความดันโลหิตต่้า อาจเนื่องมาจากการหลั่งสาร cucurbitacin ซึ่งเป็น
ส่วนที่ใช้เป็นยา สารพิษของมะระขี้นก หากผู้เคยมีประวัติปัญหาโรคแผลในทางเดินอาหารมาก่อน อาจต้อง
ดอก: แก้หอบหืด รับประทานยายับยั้งการหลั่งกรดชนิด proton-pump inhibitor (ได้แก่ omeprazole,

ใบ: ฟอกเลือด แก้โรคกระเพาะ แก้บิด ขับพยาธิ pantoprazole) เพื่อป้องกันการเกิดแผลในทางเดินอาหาร
ผล: แก้ปากเปื่อย แก้หิด แก้ร้อนใน ขับพยาธิ ต้านเชื้อไวรัส ต้านมะเร็ง ในการศึกษาในระดับคลินิกแบบ randomized, double-blinded, placebo-
ลดระดับน้้าตาลในเลือด ฟอกเลือด ช่วยเจริญอาหาร
เมล็ด: ขับพยาธิตัวกลม controlled trial ผู้ป่วยไทย T2DM กลุ่มได้รับยาหลอก 19 คน และกลุ่มที่รับประทานผล

ั
ราก: แก้ริดสีดวงทวาร แก้ปวดฟน มะระขี้นกแบบแห้ง 6 กรัมต่อวัน ซึ่งประกอบด้วย charantin 6.26 ± 0.28 มก. เป็นเวลา
16 สัปดาห์ ผลการศึกษา พบว่าหลังได้รับมะระขี้นกในสัปดาห์ที่ 8 และ 16 พบว่ามีระดับ
ี
ุ
่
HbA1C ลดลงกว่ากลมที่ได้รับยาหลอกอย่างมีนัยส้าคัญทางสถิติ อกทั้งลดระดับ
็
ึ
ื
ิ
advanced glycation end products (AGEs) ในเลอด ซ่งเปนสาเหตุของการเกด