Page 116 - เบญจมาศ คุชนี โรคเบาหวานและคุณประโยชน์ของผักพื้นบ้านไทย 2565

104 | เบญจมาศ คุชน ช นี โ ร ค เ บ าห ว าน แล ะ คุ ณ ป ร ะ โ ย ช น ข อ ง ผั ก พื น บ้ าน ไท ย ใ น ผู ป่ ว ย โ ร ค เ บ าห ว าน | 105
ุ
ี
104 | เ บ ญจมา ศ ค
้
์
้

ื
ื
บัวบกจัดพชสมุนไพรที่มีต้นก้าเนิดในแถบเอเชีย เป็นพชล้มลุกขนาดเล็กที่มีกลิ่น
4.3.2 บัวบก ฉุน มีรสขมหวาน พบได้ทั่วไปในประเทศไทย ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาที่รู้จักกันดี คือ ช่วยเพม
ิ่

ความจ้าการเรียนรู้ รักษาโรคผิวหนัง แก้ร้อนในกระหายน้้า แต่ปัจจุบันบัวบกได้รับการ
ยอมรับมากขึ้นว่าสามารถลดระดับน้้าตาลในเลือดได้ด้วย สารส้าคัญหลักของใบบัวบกที่มี
้
่
ฤทธิทางชีวภาพ ไดแก asiatic acid, asiaticoside และ madecassoside ซึ่งจัดเป็น
์
triterpenoid saponins
(37)

ั
(38)
ู
ข้อมลทางเภสัชจลนศาสตร์ของบวบก

จากการศึกษาในหนูโดยใช้สารสกัดบัวบกมาตรฐาน (ECa 233) ซึ่งประกอบด้วย
่
สาร triterpenic acid ได้แก madecassoside (53.1 %) and asiaticoside (32.3 %)
เมื่อให้ทางปาก หรือ ทางหลอดเลือดด้า ในขนาด 50-200 มก./กก. พบว่าหนูมีความทนต่อ
สารทดสอบได้ดี ทั้ง madecassoside และ asiaticoside มีการดูดซึมเข้าสู่ร่างกายและ
ชื่อวทยาศาสตร์: Centella asiatica (L.) Urb.
ิ
การกระจายตัวในรูปแบบที่คล้ายกัน โดยมีการดูดซึมเข้าสู่ร่างกายได้เร็วมาก เวลาที่ท้าให้
ชื่อวงศ์: Apiaceae ระดับความเข้มข้นสูงสุดในเลือดประมาณ 5-15 นาที หลังป้อนทางปาก สารส้าคัญทั้งสอง
ชนิดสามารถกระจายเข้าสู่สมอง กระเพาะอาหารและผิวหนังภายใน 1 ชั่วโมง และอยู่ใน
ชื่อสามัญ: American coinwort, Asiatic coinwort, Asiatic pennywort, กระแสเลือดนาน 4 ชั่วโมง ก่อนขับออกในรูปเดิมทางอุจจาระ
Barmi, Gotu kola, Indian pennywort, Indian water

navelwort, Tiger herbal ส่วนการศึกษาเภสัชจลนศาสตร์ในมนุษย์ ได้ทดสอบโดยให้อาสาสมัครสุขภาพดี
จ้านวน 12 คน รับประทานสารสกัดใบบัวบกครั้งเดียวขนาด 30 มก. และ 60 มก. พบว่ามี
ชื่อท้องถิ่น: ปะหนะเอขาเด๊ะ ผักแว่น ผักหนอก การดูดซึมเข้าสู่ร่างกายได้ดี มีระดับ asiatic acid อยู่ในกระแสเลือด 4.5 ชั่วโมง และ 4.2

สารส าคัญ: Castilliferol, isochlorogenic acid, triterpene saponoside ชั่วโมง ตามล้าดับ ค่าครึ่งชีวิต 2.2 ชั่วโมง ส้าหรับขนาด 30 มก. และ 3.4 ชั่วโมง ส้าหรับ

่
ขนาด 60 มก. แต่ไมพบ saponin หลังให้ยาภายใน 24 ชั่วโมง
ส่วนที่ใช้เป็นยา
(26)
้
ต้น/ใบ: แก้ช้้าใน แก้ร้อนในกระหายน้้า แก้ทองเสีย รักษาแผลเปื่อย แผลไฟ การศึกษาความเป็นพิษในสัตว์ทดลอง
ไหม้น้้าร้อนลวก ขับปัสสาวะ ลดรอยเหี่ยวย่น ลดการอักเสบ บ้ารุง พบว่าการป้อน asiaticoside ขนาด 1 ก./กก. ให้หนูแรทไม่ก่อให้เกิดพิษ แต่พบว่า
สมอง บ้ารุงร่างกาย บ้ารุงหัวใจ เมื่อฉีดเข้าทางกล้ามเนื้อในหนูและกระต่าย ขนาด 40 - 50 มก./กก. อาจท้าให้ก่อมะเร็ง
เมล็ด: แก้บิด แก้ไข้ แก้ปวดศีรษะ
ผิวหนังได้
ส่วนการรายงานความเป็นพิษในมนุษย์ พบภาวะดีซ่านในผู้หญิงที่ใช้สารสกัด

บัวบกที่มีอายุ 61, 52 และ 49 ปี เป็นเวลา 30, 20 และ 60 วันตามล้าดับ อย่างไรก็ตามไม่

มีรายละเอียดเกี่ยวกับแผลในเนื้อเยื่อตับ (hepatic lesion) หรือภาวะตับอักเสบ อาการ
ของผู้ป่วยดีขึ้นหลังหยุดรับประทานสารสกัดบัวบกและให้ยา ursodeoxycholic acid 10
มก./กก. ต่อวัน