Page 18 - เบญจมาศ คุชนี โรคเบาหวานและคุณประโยชน์ของผักพื้นบ้านไทย 2565

6 | เบญจมาศ คุชน นี โรค เ บ า ห ว า น แ ล ะ คุ ณ ป ระ โย ช น ข อ ง ผั ก พ น บ้ าน ไท ย ใ น ผู ป่ ว ย โ ร ค เ บ าห ว าน | 7
ี
6 | เ บ ญ จ ม า ศ คุช
์
้
้
ื

่
เหตุผลที่ต้องแนะน้าผู้ป่วยโรคเบาหวานว่าจ้าเป็นต้องออกก้าลังกายอย่างสม่้าเสมอ เพื่อลด ส่วนกลูคากอนเป็นฮอร์โมนที่ผลิตมาจากแอลฟ่าเซลล์ (-cells) ของตับออน
ิ
(6)
ระดับน้้าตาลในเลือด มีบทบาทตรงกันข้ามกับอนซูลิน โดยมีหน้าที่น้าน้้าตาลกลูโคส ไขมันและโปรตีนที่ถูกเก็บ
ในเซลล์ออกมาใช้ เมื่อร่างกายอยู่ในสภาวะระดับน้้าตาลในเลือดต่้า ภาวะอดอาหารระดับ
ตารางที่ 1-2: ชนิดของตัวขนส่งกลูโคส (glucose transporters; GLUTs) และหน้าที่ อนซูลินในเลือดที่สูงมาก ความเครียด การออกก้าลังกายและระดับกรดอะมิโนในเลือดสูง
ิ
ิ
(ดัดแปลงมาจากเอกสารอ้างองหมายเลข 5) กลูคากอนมีค่าครึ่งชีวิตในเลือดนาน 6 นาที การหลั่งของกลูคากอนอาจถูกยับยั้งด้วยอะไม
ลิน (amylin) ซึ่งเป็นโปรตีนที่สะสมอยู่ในเบต้าเซลล์ของตับอ่อนซึ่งถูกหลั่งออกมาพร้อมกับ
ชนิดของ เนื้อเยื่อที่จ าเพาะ บทบาทหน้าที่
ิ
ิ
ตัวขนส่ง อนซูลิน ท้าให้อาหารค้างอยู่ในกระเพาะอาหารนานขึ้น หรือ เพ่มระยะเวลาที่อาหารที่
กลูโคส รับประทานเข้าไปแล้วคงอยู่ในกระเพาะอาหาร จนถูกกระเพาะอาหารเคลื่อนให้ออกไปอยู่
้
ึ
ึ
GLUT1 ทุกเนื้อเยื่อ โดยเฉพาะเม็ดเลือดแดงและ น้ากลูโคสเข้าเซลล์สมอง ที่ล้าไส้เล็กจนหมด (gastric emptying time) ยาวนานขน จงลดความอยากอาหาร
(5)
สมอง amylin มีค่าครึ่งชีวิตในเลือดนาน 10 นาที ถูกขับออกทางไต

GLUT2 เบต้าเซลล์ของตับออน ตับ ไตและล้าไส้ ควบคุมการหลั่งอินซูลิน โซมาโทสแตติน (somatostatin) เป็นอีกฮอรโมนหนึ่งที่เกี่ยวข้องกับการควบคุม
่
์
GLUT3 สมองและรก น้ากลูโคสเข้าเซลล์ประสาท สมดุลของนาตาลในเลอด ถูกหลั่งมาจากเดลต้าเซลล (-cells) ของตับอ่อน ทางเดิน
์
ื
้
้
และเซลล์อื่น ๆ อาหารและสมองสวน hypothalamus มีหน้าที่ยับยั้งการหลั่งอนซูลินและกลูคากอน
ิ
่
GLUT4 กล้ามเนื้อและเซลล์ไขมัน พึ่งพาอินซูลินในการน้าส่ง ยับยั้งการหลั่ง growth hormone และ thyroid-stimulating hormone และยังมีหน้าที่
กลูโคส ยับยั้งการเคลื่อนไหวของทางเดินอาหารและฮอร์โมนต่าง ๆ จากทางเดินอาหาร ปัจจัยที่
GLUT5 ล้าไส้และไต ดูดซึมน้้าตาลฟรุกโตส กระตุ้นการหลั่ง somatostatin คล้ายกับสิ่งที่กระตุ้นการหลั่งอนซูลิน มีค่าครึ่งชีวิตใน
ิ
เลอดนาน 2 นาท ส่วน incretins เป็นฮอร์โมนจากทางเดินอาหารทช่วยเพ่มฤทธิ์ของ
่
ี
ี
ิ
ื

กลูโคสในการกระตุ้นการหลั่งของอินซูลิน ปัจจุบันได้มีการน้า incretins มาใช้ในทางคลินิก
คือ glucagon-like peptide-1 (GLP-1) ซึ่ง GLP-1 จะถูกหลั่งออกมาจาก L-cells ของ
ล้าไส้เล็กหลังรับประทานอาหาร หรออาจกลาวได้ว่า GLP-1 ช่วยกระตุ้นการหลั่งอนซูลิน
ื
่
ิ
แต่ลดการหลั่งกลูคากอน นอกจากนี้ยังทราบว่า GLP-1 ถูกท้าลายด้วยเอนไซม์
dipeptidyl peptidase-4 (DPP-4) ท้าให้ GLP-1 มีค่าครึ่งชีวิตสั้น (น้อยกว่า 5 นาที)
(5)
้
ี
่
ุ
จากความเขาใจเกยวกบสรรวิทยาในการควบคมระดับนาตาลในเลอดจึงมการพัฒนายา
ื
ั
ี
ี
้
้
ใหม่โดยมีฮอร์โมนเหล่านี้เป็นเป้าหมายในการรักษาที่ส้าคัญ

1.1.2 การหลั่งและฤทธิ์ของอินซูลิน

์
์
ิ
รูปที่ 1-1: กลไกอินซูลินน้ากลูโคสเข้าสู่เซลล์ (ดัดแปลงมาจากเอกสารอ้างอิงหมายเลข อนซูลินจัดเป็นเปปไทดฮอรโมน (peptide hormone) เป็นฮอร์โมนที่สร้างขึ้นมา
้
่
ั
์
6) จาก เบต้าเซลลของตบออน ซึ่งประกอบดวยกรดอะมิโนเรียงตัวกัน 51 ตัว และมี 2 สาย
ั
ิ
(A chain และ B chain) ที่เชื่อมต่อกันด้วยพนธะ disulfide (รูปที่ 1-2) โดยเร่มจาก
(5)

ี
preproinsulin เปลยนเป็น proinsulin ที่ endoplasmic reticulum แล้วน้าไปเก็บไว้ที่
่
็
ิ
ิ
ู
์
granules ของเบต้าเซลล จากนั้นเปลี่ยนเปนอนซลนใน granule โดยการตัดสาย C-