Page 72 - ตำราเภสัชวิทยาของยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนปลาย

Pharmacology of Drugs acting on PNS อชิดา จารุโชติกมล

ยาที่มีผลตอระบบประสาทพาราซิมพาเทติก

1. บทนํา

ระบบประสาทพาราซิมพาเทติกของ ANS มีหนาที่ควบคุมการทํางานของอวัยวะภายในหลาย

ึ้
อวัยวะดังภาพที่ 2.1 และสารสื่อประสาทที่สําคัญในระบบประสาทนี้ คือ ACh ซึ่งสังเคราะหขนใน
เซลลประสาทและเก็บใน vesicles เมื่อมีการกระตุน presynaptic neuron ถุงเก็บสารสื่อ

ิ
ประสาทจะเคลื่อนที่ไปบริเวณ nerve terminal และเกด exocytosis นําสารสื่อประสาทออก
จากเซลลประสาทสูบริเวณ synaptic cleft ซึ่ง ACh สวนหนึ่งจะเขาไปจับ postsynaptic

receptor คือ muscarinic receptor (มีหลายชนิด ซึ่งพบในอวยวะที่แตกตางกนไป) และ M1,
ั
ั
M3, M5 receptor มีกลไกการกระตุน second messenger คือ IP -DAG ในขณะที่ M2, M4
3
ํ
ั
receptor มีกลไกยบยง adenylyl cyclase และลด cAMP นํามาซึ่งการทางานของอวัยวะ
ั้
เปาหมายตาง ๆ สารสื่อประสาทบางสวนจะถูกทําลายใหหมดฤทธิ์ โดยกระบวนการที่สําคัญใน
การทําลายสารสื่อประสาท ACh ในระบบประสาทพาราซิมพาเทติก คือ การถูกทําลายโดย

เอนไซม acetylcholinesterase หรือ cholinesterase (AChE) จากความรูพื้นฐานดังกลาวทําให

เราสามารถนํามาประยุกตใช และสามารถทํานายไดวาสารที่ออกฤทธิ์ตอกระบวนการเหลานี้จะทํา
ใหเกิดผลอยางไร

การกระตุนระบบประสาทพาราซิมพาเทติกจะใหผลตาง ๆ ดังแสดงในบทที่แลว ปจจุบัน

สารกลุม cholinomimetic นั้นมีการนํามาใชประโยชนในทางคลินิกในการรักษาโรคตา
โดยเฉพาะตอหิน (glaucoma) และอาจใชสารกลุมนี้กระตุนการทํางานของกลามเนื้อเรียบของ

ทางเดินอาหารและทางเดินปสสาวะ เชน ภาวะกลามเนื้อเรียบไมทํางานหลังผาตัด เปนตน


ั
นอกจากนี้ยงใชรักษาโรค myasthenia gravis สารในกลุม cholinomimetic มีหลายชนิด ดัง
รายละเอียดในหัวขอตอไป

~ 52 ~