Page 217 - ตำราเภสัชวิทยาของยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนปลาย

Pharmacology of Drugs acting on PNS อชิดา จารุโชติกมล

การใชประโยชนทางคลินกของ Botulinum toxin
ิ

1. บทนํา

ี
Clostridium botulinum เปนเชื้อแบคทเรียกรัมบวกรูปแทงที่พบไดในดิน น้ํา และอาหาร
เจริญไดดีในที่มีสภาวะออกซิเจนต่ํา เชื้อจะสรางสปอรที่ทนความรอนไดดีและเมื่อมีสภาวะ
แวดลอมเหมาะสมก็จะเจริญเปนเชื้อแบคทีเรีย การแบงตัวของเชื้อจะเกดไดอยางรวดเร็วและ
ิ
สามารถสรางสารพษไดภายใน 3 วันในสภาวะที่เหมาะสม ไดแก มีความชื้น มีสภาพเปนกรด (pH
ิ
4.5 ถึง <7) อุณหภูมิอยูในชวงประมาณ 5-48 องศาเซลเซียส และมีออกซิเจนนอยกวา 2%
สารพิษที่สรางขึ้นเรียกวา “Botulinum toxin” (BoNT หรือ BTX) ซึ่งมีหลายชนิด (A-G) มีเพียง

บางชนิด (A, B, E) ที่เปนสาเหตุทําใหเกิดอาการที่เรียกวา Botulism ในมนุษย การปนเปอนของ
เชื้อแบคทีเรียชนิดนี้ในอาหารพบไดในหนอไมดอง เนื้อสัตว ปลา ถั่ว พริกไทย และผัก (แครอท)

เปนตน นอกจากนี้ยังสามารถพบเชื้อนี้ในบาดแผลไดอีกดวย

BoNT ออกฤทธิ์ยับยั้งการปลดปลอยสารสื่อประสาท acetylcholine (ACh) จากปลาย
ประสาทของ cholinergic neurons ซึ่งเปนเซลลประสาทที่สรางและหลั่งสารสื่อประสาท ACh

ทําใหไมเกิดการสงสัญญาณคําสั่งตอใหเซลลถัดไป cholinergic neurons พบไดในระบบ
ั
ประสาทอตโนมัติและโซมาติก ทําใหเกิดผลไดอยางกวางขวางตอ กลามเนื้อลาย กลามเนื้อเรียบ
โดยเฉพาะระบบยอยอาหารและขับถาย ตอมมีทอตาง ๆ เปนตน อาการ Botulism ของผูปวย

เมื่อไดรับ BoNT เชน ตาพราามัว มองเห็นภาพซอนหรือไมชัด หนังตาตก พูดไมชัด กลืนลําบาก
ั้
ปากแหง และกลามเนื้อออนแรง เปนตน ซึ่งทงหมดเปนผลมาจากการยับยั้งการทํางานของ
กลามเนื้อเรียบและกลามเนื้อลายตาง ๆ ทําใหอาการคลายเปนอัมพาต สารพิษนี้จึงเปนอันตราย


สําหรับผูปวยที่มีภาวะกลามเนื้อออนแรง หากกลามเนื้อระบบทางเดินหายใจเปนอัมพาตและให
การรักษาไมทันอาจเปนสาเหตุการเสียชีวิตได อาการตาง ๆ จะเกิดขึ้นไดชา คือ 12-72 ชั่วโมง

เปนตนไปหลังจากทไดรับสารพิษเขาไป หรือเกิดไดเร็วกวานี้หากไดรับสารพิษเในปริมาณมาก ๆ

ี่
BoNT ไมทนตอความรอน (มากกวา 60-85 องศาเซลเซียส) การปรุงอาหารใหสุกกอน

รับประทานจะชวยลดฤทธิ์ของสารพิษดังกลาวในอาหารได

~ 196 ~