Page 27 - ตำราเภสัชวิทยาของยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนปลาย

Pharmacology of Drugs acting on PNS อชิดา จารุโชติกมล

ั

ของระบบทางเดินอาหารแยกออกมาจาก ANS เนื่องจากเปนระบบที่ใหญและซับซอนเชนกน
เรียกวา ระบบประสาทเอ็นเทอริค (enteric nervous system) ในที่นี้จะไมขอกลาวถึงระบบ
ั
ิ
ประสาทนี้ และจะรวมอธบายไปพรอมกับระบบประสาทอตโนมัติ และ (2) ระบบประสาทโซ
ิ
มาตก (somatic nervous system; SNS) ซึ่งควบคุมการทํางานของกลามเนื้อลาย (สามารถ

ํ
ิ
ควบคุมไดภายใตอานาจจตใจ)

ANS สามารถแบงยอยได 2 ระบบ คอ ระบบประสาทพาราซิมพาเทติก (parasympathetic
ื

nervous system) และระบบประสาทซิมพาเทติก (sympathetic nervous system) ซึ่งจะ
พบวาเมื่อยอคําแลว จะไดคลายกับระบบประสาทสวนปลายและระบบประสาทโซมาติกตาม
ลําดับ บางครั้งจะเห็นในหนังสือบางเลมมีคํายอแตกตางกันไป จึงไมควรจะยึดกับคํายอเหลานี้
และควรยึดตามคําอธิบายในหนังสือแตละเลม

นอกจากนี้แลวอาจพบวามีการแบง ANS ไดมากกวา 2 ระบบ โดยจะเพิ่มเติมจากระบบ

ประสาทซิมพาเทติกและพาราซิมพาเทติก คือ ระบบประสาท nonadrenergic-
noncholinergic (NANC) เปนระบบประสาทซึ่งควบคุมการทํางานของอวัยวะภายในททํางาน
ี่
ั
ไมสัมพนธกับระบบประสาทซิมพาเทติกและพาราซิมพาเทติก และมีสารสื่อประสาทที่ตาง

ออกไป สารสื่อในระบบประสาทนี้มักเปนกลุม peptides ไดแก nitric oxide (NO), adenosine
triphosphate (ATP), serotonin (5-HT) เปนตน ซึ่งในที่นี้จะไมขอกลาวถึงในรายละเอียด


2. สารสื่อประสาทที่เกี่ยวของและการสังเคราะหสารสื่อประสาท

เมื่อระบบประสาทสวนกลางมีคําสั่งใหระบบประสาทสวนปลายทํางานโดยผานทางสารสื่อ
ประสาท ผลที่เกดขึ้นบริเวณอวัยวะที่อยูในความควบคุมของระบบประสาทสวนปลาย คือ
ิ
กลามเนื้อลาย (ภายใตการควบคุมของระบบประสาทโซมาติก) กลามเนื้อเรียบ หัวใจ และตอม
ตาง ๆ (ภายใตความควบคุมของ ANS) จะรับคําสั่งผานเซลลประสาทโดยมีรีเซ็พเตอรที่แตกตาง

กันเปนตัวรับทราบขอมูลและมีการกระตุนผานกลไกตาง ๆ ใหเกิดการทํางาน ดังนั้นจึงเปนเรื่อง
สําคัญที่จะตองทราบถึงความรูเบื้องตนในเรื่องของสารสื่อประสาทและรีเซ็พเตอรกอน ไมวาจะ

เปนชนิด โครงสรางและบทบาทหนาที่ เพื่อเปนแนวทางการทําความเขาใจในเรื่องหนาที่ทสําคัญ
ี่
ของระบบประสาทสวนปลายตอไป

~ 7 ~