Page 26 - ตำราเภสัชวิทยาของยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนปลาย

Pharmacology of Drugs acting on PNS อชิดา จารุโชติกมล

บทนําและสรีรวิทยาของระบบประสาทสวนปลาย

1. บทนํา
การติดตอสื่อสารภายในระบบประสาทจะเกดขึ้นเมื่อมีการสงสัญญาณประสาท (nerve
ิ
ื่
impulse) จากเซลลประสาท (neuron) หนึ่งไปยังเซลลประสาทอน ซึ่งการสงสัญญาณประสาท

จากเซลลประสาทหนึ่งที่อยูกอนปมประสาท (ganglion) ที่เรียกวา preganglionic neuron
ไปยังเซลลประสาทหลัง (ใน) ปมประสาทที่เรียกวา postganglionic neuron ตองอาศัย

ี่
สารเคมีทเรียกวา สารสื่อประสาท (neurotransmitter หรือ neurohumoral transmitter)
ี่
โดยสัญญาณทสงผานสารสื่อประสาทจากปลายประสาท (nerve terminal) หนึ่ง จะขามผาน
ชองวางที่เรียกวา synapse และสงสัญญาณผานไปยังเซลลประสาทหลังปมประสาทหรือ
อวัยวะเปาหมาย (target organ) เราสามารถเรียกเซลลประสาทที่อยูกอนชองวาง synapse วา

presynaptic neuron และเซลลประสาทที่อยูหลังชองวางวา postsynaptic neuron (ภาพ

ที่ 1.1)
ระบบประสาทในรางกายแบงเปน 2 สวนใหญ ๆ (ภาพที่ 1.2) คือ ระบบประสาทสวนกลาง

(central nervous system; CNS) ซึ่งเปนศูนยกลางที่จะคอยควบคุมการทํางานของรางกาย


ทั้งหมด และระบบประสาทสวนปลาย (peripheral nervous system; PNS) ที่คอยนําเขา
กระแสประสาทสู CNS และรับคําสั่งจาก CNS สงไปยังอวัยวะเปาหมาย

ระบบประสาทสวนปลาย (peripheral nervous system; PNS) แบงเปนขาเขา (afferent

division) ซึ่งจะนําสัญญาณประสาทสงไปยัง CNS (sensory neuron) และขาออก (efferent
ั
division) ที่จะนําสัญญาณประสาท (คําสั่ง) จาก CNS สงไปยงอวัยวะเปาหมายตาง ๆ ที่ระบบ
ั
ประสาทควบคุมเพื่อสั่งใหอวยวะนั้น ทํางาน (motor neuron) ระบบประสาทสวนปลายขา
ออก (efferent division) (ภาพที่ 1.3) จะแบงไดเปน 2 สวนตามอวัยวะที่ถกสงไปควบคุม คือ
ู
(1) ระบบประสาทอัตโนมติ (autonomic nervous system; ANS) ซงควบคุมการทางานของ
ึ
่
ํ
ั

ํ
อวัยวะภายในทั้งหมด (ไมสามารถควบคุมไดภายใตอานาจจิตใจ) ไดแก กลามเนื้อเรียบ
กลามเนื้อหัวใจ และตอมตาง ๆ บางครั้งอาจพบมีการแบงระบบประสาทที่ควบคุมการทํางาน

~ 6 ~