Page 30 - ตำราเภสัชวิทยาของยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนปลาย

Pharmacology of Drugs acting on PNS อชิดา จารุโชติกมล

2.1 Acetylcholine (ACh)
สารสื่อประสาท ACh ถูกสังเคราะหขึ้นที่ presynaptic neuron พบทั้งในระบบ

ประสาทพาราซิมพาเทติกและซิมพาเทติก นอกจากนี้ยังถูกหลั่งจาก postsynaptic neuron

ของระบบประสาทพาราซิมพาเทติก และในระบบประสาท ซิมพาเทติกบางตําแหนง (ที่ตอม
เหงื่อและหลอดเลือดที่ไปเลี้ยงกลามเนื้อลาย) เรียกเซลลประสาทที่สรางและหลั่ง ACh วาโคลิ

เนอรจิกนิวรอน (cholinergic neurons)
ACh เปนสารสื่อประสาทพวกที่มีโมเลกุลขนาดเล็ก ออกฤทธิ์เร็ว หรืออาจเรียกวากลุม

nonpeptide ที่ถูกสังเคราะหขึ้นที่ presynaptic neuron จาก acetyl coenzyme-A (acetyl-

CoA) และ choline โดยอาศัยการทํางานของเอนไซม choline acetyltransferase (ChAT) ดัง
สมการ จากนั้นสารสื่อประสาท ACh ที่ไดจะถูกบรรจใน synaptic vesicle โดย vesicle-
ุ
associated transporter (VAT)

Acetyl-CoA + Choline ChAT ACh + CoA


เมื่อมีการกระตุน presynaptic neurons จะมีการเคลื่อนยาย vesicle มาบริเวณ
presynaptic terminal และหลั่งสารสื่อประสาท ACh สู synaptic cleft โดยกระบวนการ
exocytosis จากนั้น synaptic vesicle เหลานั้นจะถูกนํากลับมาใชใหม

สารสื่อประสาท ACh ที่หลั่งออกมาจะไปจับกับ postsynaptic receptors (อาจเปน

muscarinic หรือ nicotinic receptor) และสารสื่อประสาท ACh ที่เหลือในชองวางจะถก

ู
ั
ทําลายโดยเอนไซม acetylcholinesterase (AChE) อยางรวดเร็ว (เอนไซมนี้จะจับกบ
ี
ู
proteoglycan reticulum ที่อยใน synaptic cleft และมบางสวนพบที่ postsynaptic

membrane) ไดเปน choline และ acetate (choline จะถกขนสงกลับไปไวใน presynaptic
ู
terminal โดยกระบวนการ active transport โดยใช choline transporter (CHT) เพื่อใชใน
การสังเคราะหสารสื่อประสาท ACh ตอไปอีกลําดับหนึ่ง) (ดังภาพที่ 1.4 A)
สารสื่อประสาท ACh พบไดหลาย ๆ ที่ เชน motor cortex, basal ganglia เปนตน ดัง

รายละเอียดในตารางที่ 1.1 และการออกฤทธิ์ของสารสื่อประสาท ACh นั้นมีหลายอยางขึ้นกับ

ึ
ชนิดของรีเซ็พเตอร ซงรีเซพเตอรของสารสื่อประสาท ACh แบงออกไดเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คือ
็
่
muscarinic (M) receptor (มี 5 subtype พบที่กลามเนื้อเรียบ หัวใจ ตอมตาง ๆ) และ nicotinic

~ 10 ~