Page 92 - ตำราเภสัชวิทยาของยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนปลาย

Pharmacology of Drugs acting on PNS อชิดา จารุโชติกมล

แนวคิดรวบยอด

ระบบประสาทซิมพาเทติก จะควบคุมการทํางานของรางกายในการกระตุนใหตอสู ในภาวะ

ิ
ตกใจและตองการใชพลังงาน สารที่ออกฤทธิ์ตอระบบประสาทและชักนําใหเกดผลทางสรีรวิทยา
่
ิ
ั
แบงได 2 ลักษณะเชนเดียวกนกบระบบประสาทพาราซิมพาเทติก คือ เพมกระแสประสาท ที่
ั
เสมือนการกระตุนระบบประสาทซิมพาเทติก ซึ่งเรียกสารนี้วา sympathomimetic drugs

หรือ adrenergic drugs หรือ adrenomimetic drugs โดยมีกลไก (1) ออกฤทธิ์เปน agonist
กระตุนโดยตรงตอรีเซ็พเตอร (direct sympathomimetic) เชน NE, Epi, -adrenoceptor

agonists, -adrenoceptor agonists เปนตน (2) เพิ่มการหลั่งของสารสื่อประสาท โดยการชัก

นําใหมีการปลดปลอยสารสื่อประสาท NE จาก vesicle ที่ปลายประสาท (indirect

sympathomimetic) เชน amphetamine ยับยั้งการ reuptake ของสารสื่อประสาทกลับปลาย

ประสาท เชน cocaine, tricyclic antidepressants (TCA) เปนตน (3) มีฤทธิ์ทั้งสองแบบ
ั
(mixed sympathomimetic) เชน dopamine, ephedrine เปนตน ยาอีกกลุมคือยาที่ยบยั้ง
ั้
ื
ผลของกระแสประสาท ที่เสมอนการยับยงการกระตุนระบบประสาทซิมพาเทติก เรียกสารนี้วา
sympatholytic agents หรือ adrenergic blocking drugs หรือ anti-adrenergic drugs
หรือ sympathoplegic drugs โดยมีกลไก (1) กระตุนตอ presynaptic receptor ยับยงการ
ั้
หลั่งสารสื่อประสาท (centrally adrenergic blocking Agent) เชน  agonist เปนตน (2)
2
เปน antagonist ตอรีเซ็พเตอร (postsynaptic adrenoceptor blocking agents) โดยตรง

เชน alpha blockers หรือ beta blockers เปนตน (3) ยบยงตอปมประสาท (ganglion
ั
ั้
ั
blocking agents) เชน ganglion blockers ยบยั้ง nicotinic receptor ที่ปมประสาทซึ่งจะ
ใหผลยับยั้งทงระบบประสาทซิมพาเทติกและพาราซิมพาเทติก เปนตน (4) ยับยั้งการสังเคราะห
ั้
สารสื่อประสาทและการสะสมสารสื่อประสาทใน vesicle (peripheral presynaptic anti-
adrenergics) เชน reserpine เปนตน

จะเห็นไดวาสารที่ออกฤทธิ์ตอระบบประสาทซิมพาเทติกมีหลายกลุม และมกลไกการออก
ี
ฤทธิ์แตกตางกันไป เพื่อความเขาใจในบทนี้จะไดกลาวถึงรายละเอียดแตละกลุม โดยแยกเปนสอง
สวนใหญ ๆ คือ กลุม sympathomimetic agents และกลุม sympatholytic agents และ

แบงกลุมยอยที่แตกตางออกไปเพองายตอการทําความเขาใจ
ื่

~ 72 ~